Castilla y León

 Castilla y León

Kolebka Hiszpanii - to stąd wywodzi się dzisiejszy język kastylijski, a powstałe tu w średniowieczu państwo dało podwaliny pod dzisiejszy kraj za Pirenejami. Z tego względu Kastylia i León urzeka pięknem i mnogością wspaniałych zabytków, jest zresztą największym regionem autonomicznym. Trzymajcie się mocno - przed Wami kulturowe serce Hiszpanii!


Nazwa i odrobina historii

Kastylia i León swoją nazwą nawiązuje do 2 średniowiecznych królestw, które zjednoczyły się w 1230 roku: Królestwa Kastylii oraz Królestwa Leónu. Państwo to było razem z Aragonią najsilniejszym krajem chrześcijańskim na Półwyspie Iberyjskim i aktywnie uczestniczyło w rekonkwiście, odbijając ziemie zajęte przez muzułmanów. W 1469 r. królewna kastylijska, Izabela, poślubiła aragońskiego infanta, Ferdynanda. Gdy w 1474 r. król Kastylii umarł, para wstąpiła na tron, formalnie scalając Hiszpanię. W ciągu wieków unifikacja kraju postępowała, ostatecznie jednak to wpływ Kastylii zawładnął półwyspem, co można obserwować choćby na przykładzie języka: językiem oficjalnym Hiszpanii, pomimo różnych pokrewnych, jest właśnie kastylijski.

Region Castilla y León uzyskał status wspólnoty autonomicznej w 1983 r.




Symbole

Do symboli tej wspólnoty autonomicznej zaliczamy herb, flagę, sztandar i hymn. 

Ten pierwszy ma formę tarczy podzielonej na 4 części: w dwóch znajduje się żółty zamek na czerwonym tle (godło Kastylii), a w dwóch koronowany fioletowy lew na tle białym (symbol Leónu). Herb wieńczy korona królewska.





Co ciekawe, motyw tego herbu lub jego elementów pojawia się także w godle Portoryko czy pieczęci miasta Los Angeles.







Flaga Kastylii i Leónu przedstawia się tak samo jak herb regionu.

Stolicą regionu jest piękne i zabytkowe miasto w centrum regionu - Valladolid.

Język

Jak już zostało powiedziane, to właśnie z tego regionu wywodzi się dzisiejszy język hiszpański (kastylijski). To właśnie tu można usłyszeć go w jego najczystszej postaci, dlatego gdy ktoś chce się nauczyć wzorcowego, “podręcznikowego” hiszpańskiego, powinien skierować swe kroki do Kastylii i Leónu.

Położenie

Kastylia i León jest największą ze wspólnot autonomicznych Hiszpanii, ale wcale nie posiada największej liczby ludności; gęstość zaludnienia jest tu dość niewielka. Graniczy z Galicją, Asturią, Kantabrią, Krajem Basków, regionem La Rioja, Kastylia-La Mancha, Estremadurą, Aragonią i Wspólnotą Madrytu. Obejmuje 9 prowincji: Ávila, Burgos, León, Palencia, Salamanca, Segovia, Soria, Valladolid i Zamora, funkcje stolicy pełni miasto Valladolid. Przez region przepływa słynna rzeka Duero.





Klimat

W znacznej swej części Kastylia i León leży na Mesecie Iberyjskiej, klimat nie należy więc tam do specjalnie przyjemnych, a krajobraz często jest skalisty i jałowy. Są to terytoria wyżynne, a panujący klimat określany jest mianem kontynentalnego śródziemnomorskiego. Opady są nierównomierne z powodu ukształtowania terenu: góry zatrzymują wiatry morskie, przynoszące opady, dlatego deszcze w środkowej części regionu są dość rzadkie, podczas gdy np. na południowym i północnym zachodzie wilgotność  jest większa.

Kastylia i León nie należy do ciepłych regionów przez większą część roku: charakteryzuje się długimi i chłodnymi zimami, także z temperaturami minusowymi; lato jest co prawda dość gorące, ale krótkie.

Oni byli stąd!

Kastylia i León nie zostaje w tyle jeśli chodzi o znane osobistości, warto się im przyjrzeć - zarówno tym znanym, jak i mniej rozpoznawalnym.

El Cid (ok. 1043 - 1099)



Chyba najsłynniejszy z hiszpańskich średniowiecznych rycerzy, uwiecznionym w pięknym poemacie rycerskim. Będąc wspaniałym wodzem i strategiem służył królowi kastylijskiemu w walkach z Maurami. Został jednak oskarżony o zdradę i wygnany z kraju. W czasie swej tułaczki bił się zarówno z Arabami jak i chrześcijanami, zarabiając jako najemny dowódca. Ostatecznie zdobył on Walencję, w której panował w aż do swej śmierci w 1099 r. Jest uważany za bohatera narodowego Hiszpanii.


św. Teresa z Ávila (1515 - 1582)

Katolicka mistyczka z XVI w., nazywana też Teresą Wielką. W młodości wstąpiła do zakonu karmelitanek, gdzie przeprowadziła, pomimo trudności, reformę zgromadzenia, stawiając na ducha ubóstwa, modlitwy i pokuty, podobnie uczynił św. Jan od Krzyża w zakonie męskim. Miała wiele objawień mistycznych, ciężka choroba w młodości ukształtowała jej pogląd na życie jako nietrwałe i przemijające; szczęściem jest zjednoczenie z Bogiem i życie wieczne. Pozostawiła po sobie wiele dzieł religijnych napisanych w przejrzystym języku. Jest Doktorem Kościoła i patronką Hiszpanii.



Izabela Kastylijska (1451 - 1504)

Królowa zjednoczonej od 1474 r. Hiszpanii, żona Ferdynanda Aragońskiego, z którym jednak była równa w rządzeniu państwem. Wraz z mężem starała się stworzyć z połączonych regionów o różnej kulturze zunifikowane państwo i wyprowadzić je z chaosu wewnętrznego. Dokończyła dzieło rekonkwisty, zdobywając Grenadę - ostatni bastion Arabów na Półwyspie Iberyjskim. Para królewska wspierała również ekspedycje Krzysztofa Kolumba.




Juan Ponce de León (1474 - 1521)

Hiszpański konkwistador, uczestniczył w drugiej wyprawie Krzysztofa Kolumba. Przez 3 lata był gubernatorem na eksploatowanej wyspie karaibskiej, dzisiejszym Portoryko, gdzie zasłynął okrutnym traktowaniem Indian. 2 razy ruszał na poszukiwania mitycznej Fontanny Młodości na tereny Florydy, podczas drugiej z ekspedycji został raniony przez tubylców, z powodu czego potem zmarł. Na jego pamiątkę nazwy noszą miasta Ponce de León na Florydzie i Ponce w Portoryko.




Jakie miasta trzeba odwiedzić?

Valladolid



Stolica Kastylii i Leonu. To piękne miasto leży w centrum regionu i jest pełne zabytków. Mamy tu choćby drugi najstarszy uniwersytet w kraju, piękne kościoły; warto odwiedzić również tymczasowy dom Miguela de Cervantesa. Prowincja Valladolid słynie ze wspaniałych win.


Uniwersytet w Valladolid

Jest jedną z najstarszych uczelni na świecie, jej początki sięgają XIII w. Valladolid dzieli jego siedziby z innymi miastami: Palencją, Segowią, Sorią. Około 2000 nauczycieli formuje tu mniej więcej 32 000 studentów. Na pięknej fasadzie dostrzec można rzeźby będące alegoriami określonych przedmiotów akademickich. Imponujący jest również zbiór biblioteczny, który zawiera ok. 970 000 obiektów.



Katedra w Valladolid



Wybudowana w XVI w. według planów Juana de Herrery, architekta wspaniałego pałacu w Escorialu, tak naprawdę jednak do dzisiaj nie została dokończona. Ma charakterystyczny, surowy styl, można jednak odnaleźć elementy renesansowe i barokowe. Leży w centrum miasta i z pewnością jest godna zwiedzenia.



Wielki Tydzień w Hiszpanii znany jest z charakterystycznych procesji pokutników w wysokich nakryciach twarzy. Tradycja ta ma w Valladolid wyjątkowo długą tradycję, początków bowiem można doszukiwać się już w XV w.


Salamanka



Miasto studentów - trzecią część tutejszych mieszkańców stanowią właśnie liczni bywalcy uczelni wyższych. Miasto słynie z pięknych zabytków, a żeby poznać je naprawdę dobrze, trzeba spędzić w nim trochę czasu.

Uniwersytet w Salamance




Najstarszy w Hiszpanii, przyciąga młodych ludzi z całej Europy i nic dziwnego: któż z nas nie chciałby kształcić się na uczelni założonej w 1218 r.? Ta powstała z rozkazu króla Alfonsa IX i studiowało na niej wiele znanych osobistości, choćby słynny literat Złotego Wieku Hiszpanii Luis de Góngora y Argote. Na budynku uczelni zwraca uwagę wspaniale rzeźbiony front, będący przykładem bogatego stylu plateresco, nawiązującego do architektury muzułmańskiej. Jest pełny misternych rzeźb, szczególną sławą okrył się wizerunek żaby na ludzkiej czaszce. Odnalezienie go może zająć chwilę czasu, ale wielu turystów i studentów skupia się właśnie na niej; zgodnie z przesądem, zlokalizowanie jej zapewni ukończenie szkoły i szczęśliwy związek małżeński. Warto zwrócić też uwagę na wyrzeźbiony medalion Królów Katolickich, Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego. Biblioteka uniwersytetu liczy aż 150 000 ksiąg. Nawet jeżeli czasy studenckie mamy już za sobą, to i tak pobyt w Salamance bez zobaczenia tego uniwersytetu jest nie do przyjęcia.;)


Katedra w Salamance… czy właściwie dwie?

Będąc w Salamance z pewnością trzeba odwiedzić monumentalną, piękną katedrę, a właściwie dwie, połączone ze sobą. Catedral Vieja (Katedra Stara) została wybudowana w XII w. w stylu gotyckim z elementami architektury romańskiej. Wspaniałym jej elementem jest Torre de Gallo - Wieża Koguta. Uwagę zwraca piękna kopuła zwieńczona wizerunkiem właśnie tego ptaka. We wnętrzu katedry kryje się misterny, zdobiony pozłacanym brązem i szlachetnymi kamieniami ołtarz z XV w, na którym przedstawiono 53 sceny z życia Najświętszej Marii Panny i Jezusa. W miarę jednak jak Salamanka rozrastała się, przybytek nie mógł pomieścić rosnącej liczby wiernych. Ostatecznie w XVI w. rozpoczęto dobudowywanie do starej katedry nowej, w stylu późnego gotyku - Catedral Nueva. Budowę zakończono w 1733 r., a stylów architektonicznych, zgodnie z którymi tworzono świątynię, jest nieco więcej. Nowa świątynia jest jeszcze większa od swojej poprzedniczki, a na jej szczycie wyróżnia się wielka barokowa 
kopuła. Front zabytku pokryty jest wspaniałymi i szczegółowymi płaskorzeźbami, a czujnych turystów spotkać może niespodzianka: na ścianie budynku widoczna jest rzeźba kosmonauty i smoka jedzącego lody - jest to pamiątka pozostawiona przez konserwatorów, odnawiających zabytek w 1992 r. 






Plaza Mayor de Salamanca

Jest to jeden z największych rynków głównych w Hiszpanii, pochodzi z XVIII w. i jest wpisany na Listę UNESCO. Co ciekawe, do połowy XIX w. odbywały się tu walki byków. W jego obrębie zwraca uwagę ukazany na zdjęciu budynek ratusza.




Co jeszcze warto zobaczyć?

Kastylia i León obfituje we wspaniałe zabytki, nie sposób wszystkich należycie opisać w jednym miejscu: spójrzcie więc na te najpiękniejsze i niech was to zachęci do eksploracji tego niesamowitego zakątka Europy…

Średniowieczne mury obronne w Ávili



Wspaniale zachowane, monumentalne fortyfikacje robią wielkie wrażenie swą potęgą, zostały zresztą wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W Ávili warto zobaczyć również starówkę i skosztować słodkich yemas de Santa Teresa. 




Akwedukt w Segowii




Pochodzi z czasów rzymskich, szacuje się, że powstał w I w. n. e. Jak wiadomo, miał dostarczać do miasta wodę. Zadziwia niesamowita trwałość konstrukcji: przez 2000 lat wytrwale stoi, znosząc wszelkie zmiany czasów i historii. Oczywiście nie jest nienaruszony, mimo wszystko jednak robi wrażenie kunsztem inżynieryjnym swych twórców.

Zamek Alcázar w Segowii



Piękny zamek Alcázar prezentuje się niemal baśniowo, swą bryłą przypomina okręt na morzu. Pierwsze fortyfikacje w tym miejscu powstały najpewniej już w czasach rzymskich. Na przestrzeni dziejów budowla była przebudowywana i zmieniała swoje funkcje, towarzysząc Hiszpanii w jej losach: była fortyfikacją, siedzibą dworu, miejscem ważniejszych narad wojennych, więzieniem, siedzibą królewskiej akademii artylerii, czy głównego archiwum wojskowego. Mieszają się tu różne style architektoniczne: romański, gotycki, renesansowy. Charakterystyczną budowlą jest Torre de Juan II - wieża Jana II, która rzuca się w oczy wieńczącymi ją mniejszymi basztami. Na zwiedzenie czekają bogato umeblowane komnaty przeznaczone kiedyś dla monarchów i dostojników: sala tronowa, sala kominkowa, królewski salon, sypialnia, kaplica zamkowa...


Przyroda Kastylii i Leónu

Region ten zaspokoi nie tylko żądnych zabytków miłośników historii i kultury, ale także amatorów pięknej przyrody. Gdzie więc szukać spotkania z naturą?

Parque Nacional Picos de Europa

Park Narodowy obejmujący największy w Europie masyw skał wapiennych. Przepiękne krajobrazy, bliskość natury to coś, co przyciąga wielu turystów odwiedzających Hiszpanię. Występują tam różne okazy fauny i flory, m. in. zagrożony wyginięciem niedźwiedź brunatny.

Wcale nie są to takie niskie góry; najwyższa osiąga 2648 m.n.p.m. Charakterystycznym szczytem jest Naranjo de Bulnes o wysokości 2519 m.n.p.m., popularnej wśród miłośników wspinaczki. Nazwa góry odnosi się do pomarańczowego koloru; widziane z pewnych określonych miejsc skały na szczycie zdają się przybierać właśnie taką barwę pod wpływem promieni słońca.



Parque Natural del Lago Sanabria



Salto del nervión


Cuevas del Águila


Laguna Negra


Parque regional de la Sierra de Gredos



Kuchnia Kastylii i Leónu

Region znany jest z pysznych i różnorodnych potraw, nieraz przywodzących na myśl średniowieczne uczty. Popularne są tu pieczone mięsa z wieprzowiny, jagnięciny, królika, czy zająca.



Nie zapominajmy też np. o zupach: czosnkowej czy z pstrąga, która to ryba z tego regionu jest uważana za wyjątkowo pyszną. 


Kastylia i León to także kraina różnorodnych wędlin, np. chorizo, farinato, czy cantimpalos.


Popularnością cieszą się też dania z gołębi, np. ptak ten nadziewany borowikami. Je się również kuropatwy i przepiórki.

A może coś słodkiego? Omawiany region nie odstaje również w tej kategorii, zobaczcie sami…

Lazos de San Guillermo


Yemas de Santa Teresa


Kastylia i León to także wspaniałe wina, szeroko docenione i podziwiane:

Cigales - przede wszystkim różowe
Bierzo i Ribera del Duero - pięknie czerwone wina
Rueda - jasne, młode trunki
Toro- wina o ciekawym, owocowym smaku
Ponadto Ribera del Duero to winiarski region należący do jednych z najbardziej cenionych w skali światowej

Kultura


Literatura

“Cantar de Mio Cid” (“Pieśń o Cydzie”)

Średniowieczny epos rycerski z XIII w. spisany przez Piotra Opata. Opowiada o dziejach rycerza (który zresztą żył w rzeczywistości) o imieniu Rodrigo Díaz de Vivar, mający przydomek El Cid. Oskarżony o zdradę i skazany na banicję żył jako najemnik. Zdobywszy Walencję, osiadł w niej jako władca i wydał swoje córki - na propozycję króla Kastylii - za infantów z Carrionu, którzy jednak okaleczyli żony i zostawili w lesie. Ostatecznie zostały uratowane, a zbrodnię ukarano. W utworze zwraca uwagę dość prosty, nieskomplikowany styl narracji, ciekawe są też rymy asonantyczne i nieregularnej długości wersy.



Dzieła św. Teresy z Ávila

Św. Teresa od Jezusa, hiszpańska mistyczka z XVI w. pozostawiła po sobie liczne utwory teologiczne w prozie, a także piękne poezje. Jej przejrzysty, zrozumiały styl cieszy się dużą popularnością. Wymienić tu można takie dzieł jak np. “Księga Życia” (autobiografia świętej), “Twierdza wewnętrzna” (utwór z 1577 r., w którym św. Teresa porównała ludzką duszę do zamku z siedmioma komnatami, których przebycie prowadzi do zjednoczenia z Chrystusem).


“Żywot Łazika z Tormesu”

“Vida de Lazarillo de Tormes y de sus fortunas y adversidades”, czyli “Żywot Łazika z Tormesu, oraz o jego dolach i niedolach” to anonimowa powieść hiszpańska z 1554 r. Jest to tzw. powieść łotrzykowska, czyli opowiadająca o losach człowieka z nizin społecznych, który stara się poprawić swój byt. Tytułowy Łazarz pochodzi właśnie znad rzeki Tormes, która znajduje się na terytorium regionu Kastylia i León. Służy u różnych panów, jednak wciąż napotyka jakieś przeciwności. Z kart utworu wyłania się krytyczne, wręcz satyryczne spojrzenie na społeczeństwo hiszpańskie XVI w.



Film

Walory krajobrazowe i architektoniczne największego regionu Hiszpanii zostały wielokrotnie docenione przez filmowców; kręcono tam wiele produkcji, także tych szeroko rozpoznawalnych.

Pierwszym udokumentowanym tytułem związanym z Kastylią i Leónem był film z 1897 r. pt. “Las lavaderas del Tormes”, niestety zaginął i pozostały po nim tylko dokumenty potwierdzające jego istnienie. Pierwsze znane do dziś pochodzą z ok. 1910 r.


W 1961 r. zekranizowano historię rycerza Cyda, kręcąc m. in. także na terenie Kastylii i Leónu. W rolę głównego bohatera wcielił się Charlton Heston, a jego żony - Sofia Loren. Całość reżyserował Anthony Mann. Co ciekawe, generał Franco, rządzący wówczas Hiszpanią był wielkim entuzjastą “Cyda”, bo tak zwała się owa produkcja; w role statystów nieraz wcielali się hiszpańscy żołnierze, filmowcy mieli też dostęp do wielu autentycznych zabytków.

Film otrzymał 3 oscary.

Na terenie Kastylii i Leónu (oczywiście między innymi) kręcono również uważaną za jedną z najlepszych filmów w historii produkcję - “Dobry, zły i brzydki”; kultowy western w reżyserii Sergia Leone i z Clintem Eastwoodem w roli głównej. Filmowano w Burgos; ostatnia scena, ukazująca finałowy pojedynek trójki bohaterów także została tam stworzona, dokładniej w Santo Domingo de Silos.


W Salamance nakręcono jeden z nowszych filmów hiszpańskich - “Mientras dure la guerra”


(“Póki trwa wojna”) z 2019 r., który otrzymał 5 nagród Goya. Reżyserem jest Alejandro Amenábar. Dzieło opowiada o Miguelu de Unamuno i przejęciu władzy przez Francisco Franco.


Wiktor Król

Komentarze

popularne posty