La cultura madrileña
La cultura madrileña
Stolica Hiszpanii jest wpływowym ośrodkiem kulturalnym na świecie, swoją siedzibę ma tu wiele prestiżowych instytucji jak np. jedno z największych muzeów świata - Muzeum Prado. Pełni także funkcję głównego ośrodka kulturalnego i naukowego. Dzisiaj zapoznamy się z unikalnym dialektem, pyszną kuchnią, ciekawym kinem, niezwykłymi pisarzami oraz muzyką serca Hiszpanii.
foto: CASA LABRA - la taberna más conocida de Madrid
Język
W Madrycie mówi się po hiszpańsku, ale istnieją pewne cechy charakterystyczne mowy madrytczyków, które sprawiają, że możemy rozróżnić dialekt madrileño. Poznajmy je zatem:
*Występowanie „yeísmo” - zjawiska polegającego na wymawianiu spółgłoski „ll” jako „y”, a więc „lla”, „lle”, „lli”, „llo”, „llu” wymawia się jako „ya”, „ye”, „yi”, „yo, „yu” przez co niektóre słowa mają takie samo brzmienie np. baya (jagoda) - valla (płot).
*Wymawianie “s” aspirowanego, głównie przed spółgłoskami miękkopodniebiennymi np. “se ha escondido en el bosque” będzie brzmieć jak “se ha ejcondi(d)o en el bojque”.
*Występowanie:
-leísmo - polegającego na zastosowaniu zaimka “le” zamiast “lo”.
-laísmo - polegającego na zastosowaniu zaimków “la” i “las” zamiast “le” i “les”.
-loísmo - polegającego na zastosowaniu zaimka “lo” zamiast “le”.
*Wymawianie “d” na końcu słów jako hiszpańskie “z” np. “Madriz” zamiast “Madrid”.
*Tendencja do skracania czasowników w formie pretérito perfecto np. zamiast „cansado” usłyszymy „cansao”.
*Występowanie dodatkowego “s” na końcu formy czasownika odmienionego w drugiej osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego Pretérito Indefinido np. “Tú contestastes que no” zamiast “Tú contestaste que no”.
Niektóre z powyższych przykładów, a także kilka typowych madryckich zwrotów możecie usłyszeć w poniższym filmiku:
Kuchnia
Czym charakteryzuje się kuchnia Madrytu? Jedną z charakterystycznych cech gastronomii madryckiej jest jej zdolność do adaptacji potraw z innych obszarów geograficznych Hiszpanii. Będąc więc w Madrycie, będziemy mieć możliwość skosztowania potraw ze wszystkich zakątków Hiszpanii. Oczywiście znajdziemy też dania typowe tylko dla Madrytu.
Cocido madrileño
Czyli gulasz madrycki, to najbardziej typowa potrawa stolicy Hiszpanii. Głównym składnikiem cocido jest ciecierzyca, a w skład tego dania wchodzą jeszcze różne rodzaje mięsa m.in. hiszpańskie chorizo, kura, resztki szynki serrano oraz warzywa jak kapusta, marchewka oraz ziemniaki. To wyjątkowe danie, często spożywane jest w zimie na rozgrzanie, ale może być serwowane przez cały rok. Potrawa ta może być podawana na dwa sposoby. Najczęściej serwowana jest jako jedno danie, ale w wielu restauracjach podaje się trzy dania, w następującej kolejności: pierwsze danie to rosół z makaronem, drugie danie to gotowane warzywa z ciecierzycą, a trzecie danie to mięsa także w towarzystwie ciecierzycy. Poniżej możecie zobaczyć jak wykonać cocido oraz sposób jego podania:
Huevos estrellados
Zwane inaczej “huevos rotos” czyli rozbite jajka. Danie to składa się z jajek smażonych w głębokim tłuszczu w taki sposób, aby żółtko pozostało płynne. Podawane jest na krótko usmażonych ziemniakach w towarzystwie chorizo czy jamón serrano. Potrawa ta jest często serwowana w hiszpańskich tapas barach. Jak ją przygotować? Możecie zobaczyć poniżej:
Torrijas
To tradycyjny deser, który podaje się głównie w okresie Semana Santa. Do jego przygotowania używa się prostych składników, takich jak chleb, mleko, jajka, cukier, cynamon, wanilia. W XX wieku torrijas stały się bardzo powszechne w madryckich tawernach. Ten deser jest uwielbiany przez Hiszpanów, a w okresie Świąt Wielkanocnych w hiszpańskich cukierniach ustawiają się po niego długie kolejki. W jaki sposób przygotować tą pyszną przekąskę? Zobaczcie poniżej:
Bartolillos
To kolejny madrycki deser, który zyskuje na popularności podczas Wielkiego Tygodnia w Hiszpanii. Deser ma kształt trójkątnych empanadillas wykonanych z bardzo cienkiego ciasta i nadziewanych kremem cukierniczym. Na koniec posypuje się je cukrem pudrem i cynamonem. Przeniesiemy się teraz do jednej z madryckich cukierni, aby zobaczyć jak przygotowuje się typowe bartolillos:
Kinematografia
Na początek kilka ciekawostek:
W Madrycie na ulicy Santa Isabel znajduje się kino “El cine Doré”. Kino to działa od 1912 roku, ale obecna fasada pochodzi z 1923 roku. Można je uznać za niezwykłe, gdyż puszczane są w nim filmy w oryginale z napisami. Co w tym niezwykłego? Otóż w Hiszpanii, dubbing jest dominującą formą opracowywania zagranicznych produkcji. Być może jest to dla nas dziwne zjawisko, ponieważ w większości przypadków w polskich kinach mamy wybór pomiędzy lektorem, napisami a dubbingiem, natomiast Hiszpanie są narodem, który najczęściej odrzuca napisy jako formę tłumaczenia filmów. Jeśli więc wybierzecie się do Madrytu i będziecie mieli ochotę na obejrzenie oryginalnej produkcji z napisami to warto się tam wybrać i to nie tylko z tego względu. Fasada budynku oraz wnętrze zachwycają swoją wyjątkowością, zresztą zobaczcie sami:
- Madrycka Szkoła Filmowa “La Escuela de Cinematografía y del Audiovisual de la Comunidad de Madrid” (ECAM) została w 2020 roku wpisana przez magazyn “The Hollywood Reporter” na listę „15 Najlepszych Międzynarodowych Szkół Filmowych” wyróżniając ją jako jedną z piętnastu najważniejszych nieamerykańskich szkół filmowych na świecie.
- W Madrycie swoją siedzibę ma Hiszpańska Akademia Sztuki Filmowej (Academia de las Artes y las Ciencias Cinematográficas de España). Jest to profesjonalna organizacja filmowa, która zajmuje się promocją i rozwojem hiszpańskiej kinematografii. Została założona w 1986 roku i odpowiada za coroczne rozdanie nagród Goya.
- W Madrycie odbywa się wiele festiwali filmowych, między innymi: Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych, Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych, Międzynarodowy Tydzień Kina Eksperymentalnego, a także Festiwal Kina Polskiego.
Po tej dawce ciekawostek, zapraszamy do zapoznania się z naszymi filmowymi propozycjami:
Los Abrazos rotos (2009)
Dramat wyreżyserowany przez jednego z najbardziej znanych i cenionych na świecie reżyserów kina autorskiego Pedro Almodóvara. Madryt posłużył tutaj jako tło akcji. W roli głównej piękna Penélope Cruz. Film opowiada o opętanym miłością milionerze, który za wszelką cenę chcę zatrzymać przy sobie ukochaną. Ona jednak nie darzy go miłością, odczuwa jedynie wdzięczność do niego, a w tajemnicy spotyka się z innym mężczyzną. Być może film przypadnie Wam do gustu…;) Poniżej zwiastun:
Abre los ojos (1997)
Kolejny film z Penélope Cruz, tym razem wyreżyserowany przez hiszpańsko-chilijskiego reżysera filmowego Alejandro Amenábara - laureata dziewięciu nagród Goya, Europejskiej Nagrody Filmowej i Oscara. Film nakręcono w Madrycie. 4 lata później na bazie tego samego scenariusza powstał słynny amerykański remake "Vanilla Sky".
Opis filmu:
Główny bohater - César - jest bogatym kobieciarzem. Zakochuje się on w dziewczynie przyjaciela. Następnego dnia ulega wypadkowi, podczas którego jego twarz zostaje oszpecona.
Zwiastun poniżej:
Cały film po hiszpańsku możecie obejrzeć na YouTube:
Señor, dame paciencia (2017)
Ostatnia z naszych propozycji to komedia wyreżyserowana przez Álvaro Díaz Lorenzo pochodzącego z Madrytu.
Opis po hiszpańsku:
Cuando la mujer de Gregorio, un banquero muy conservador, del Real Madrid y muy gruñón, fallece repentinamente, éste se ve obligado a cumplir su última voluntad: pasar un fin de semana con sus hijos y sus respectivas parejas en Sanlúcar de Barrameda para esparcir sus cenizas en el Guadalquivir. Aquí es donde empiezan los problemas para Gregorio, ya que su hija Sandra está casada con Jordi, un catalán muy culé al que no soporta. Su otra hija, Alicia, está saliendo con Leo, un hippy anti-sistema, y Carlos, su hijo pequeño, con el que lleva seis meses sin hablarse desde que salió del armario, se presenta con su novio Eneko, un vasco de origen senegalés.
A o oto zwiastun:
W przypadku tego filmu, także możecie go zobaczyć w całości po hiszpańsku na YouTube:
Literatura
Stolica Hiszpanii jest miastem wielkich dzieł literackich i miejscem, w którym mieszkali i tworzyli swoje dzieła ważni pisarze wszech czasów. Zanim jednak przejdziemy do ich opisu, przedstawimy Wam kilka faktów:
- W Madrycie znajduje się dzielnica literatury, która nazywa się “Barrio de las Letras”. W XVI i XVII wieku ta część miasta tętniła literackim życiem. Mieszkało tu wiele najsłynniejszych postaci literackich Hiszpanii jak Miguel de Cervantes, Francisco de Quevedo, Lope de Vega czy Luis de Góngora. Jeśli chcecie dowiedzieć się nieco więcej o tej wyjątkowej dzielnicy i zobaczyć co się tam znajduje, to zapraszamy do obejrzenia krótkiego filmiku:
- Pod koniec lat 70. XX wieku w Madrycie, po śmierci generała Franco i upadku jego dyktatury, rozpoczął się hiszpański ruch odnowy kultury i obyczajowości zwany “la movida madrileña”. Nazwa movida w tym przypadku w prześmiewczy sposób nawiązuje do Movimiento Nacional - partii generała Franco. Ruch ten doprowadził do rozwoju kultury popularnej i pojawienia się nowych trendów w modzie, muzyce, sztukach plastycznych, kinie, a także literaturze.
- Od 2010 roku odbywa się w Madrycie festiwal dedykowany poezji - PoeMAD. Jest to przestrzeń poświęcona poezji, która promuje spotkania z uznanymi i wschodzącymi autorami z całego świata, między innymi z Meksyku, Chile, Włoch czy Kolumbii. Poniżej możecie dowiedzieć się więcej szczegółów o tym wydarzeniu:
A teraz pora dowiedzieć się więcej o najważniejszych madryckich pisarzach. W tym miejscu można wymienić wiele nazwisk osób, które przyczyniły się do rozwoju hiszpańskiej literatury, jednak najważniejsi pisarze pochodzący z Madrytu to: Miguel de Cervantes, Lope de Vega, Francisco de Quevedo y Villegas, Pedro Calderón de la Barca, Tirso de Molina, Leandro Fernández de Moratín, Mariano José de Larra czy José Ortega y Gasset. Opiszemy niektórych z nich.
Miguel de Cervantes y Saavedra
Félix Lope de Vega y Carpio
Uważany za najważniejszego przedstawiciela literatury Złotego Wieku obok Calderóna, Cervantesa i La Cruz. Był niezwykle płodnym pisarzem. Napisał 2000 dramatów, z których zachowało się jedynie 500. Przypisuje mu się także około 3000 sonetów, 3 powieści, 4 nowele, 9 epopei, 3 poematy dydaktyczne oraz setki komedii (1800 według Montalbána). Cervantes zazdrościł mu dorobku literackiego. Mieli oni napięte stosunki, czego powodem były aluzje Lopego do pierwszej części “Don Kichota z La Manchy”. Mimo wszystko Cervantes nazwał go “wybrykiem natury” co odnosiło się do nadzwyczajnej płodności literackiej autora. Wiele jego sztuk było wystawionych na polskiej scenie m.in. “Gwiazda Sewilli”, “Dziewczyna z dzbanem” czy “Pies ogrodnika”, a także liczne komedie. “Pies ogrodnika” oraz kilka innych utworów Lope doczekało się adaptacji filmowych. Istnieje wyrażenie “es de Lope” (to jest Lopego), które stało się popularną definicją wysokiej jakości. W Madrycie znajduje się pomnik Lope de Vegi, a także dom, w którym mieszkał od 1610 roku, aż do swojej śmierci w 1635 roku. Teraz jest to muzeum i możecie zobaczyć jak to wygląda na tym krótkim filmiku:
Pedro Calderón de la Barca
Poeta epoki baroku, a także dramatopisarz hiszpańskiego Złotego Wieku. Odnosił sukcesy w konkursach poetyckich, które organizował sam Lope de Vega. Lope pisał o młodym poecie z uznaniem: Don Pedro Calderón, / który już w latach młodzieńczych / zasłużył na wawrzyn, / jaki siwiznę zwykł wieńczyć. Calderón uznawany jest za następcę Lope de Vegi. Napisał około 110 komedii i dramatów, ponad 70 “autos sacramentales” czyli jednoaktowych sztuk o tematyce religijnej oraz około 20 krótkich kompozycji. Jego najsłynniejsze sztuki dramatyczne to: “La vida es sueño” (Życie jest snem) oraz “El gran teatro del mundo” (Wielki teatr świata). Inne znane dzieła, które napisał to m.in. “El médico de su honra” (Lekarz swojego honoru) czy “El pintor de su deshonra” (Malarz swojej hańby), które poruszają tematykę miłości, namiętności i zazdrości. W Madrycie na Plaza De Santa Ana znajduje się jego pomnik, na którym widnieje płaskorzeźba - scena z “Życie jest snem”. A poniżej, fragment tego dramatu po hiszpańsku i po polsku:
¿Qué es la vida? Un frenesí.
¿Qué es la vida? Una ilusión,
una sombra, una ficción,
y el mayor bien es pequeño;
que toda la vida es sueño,
y los sueños, sueños son.
Czym jest życie? Szaleństwem?
Czym życie? Iluzji tłem,
Snem cieniów, nicości dnem.
Cóż szczęście dać może nietrwałe,
Skoro snem życie jest całe
I nawet sny tylko snem!
Muzyka
La movida madrileña
Przy okazji opisu madryckiej literatury, wspomnieliśmy już nieco o hiszpańskim ruchu odnowy kultury i obyczajowości “la movida madrileña” (pl. „ruch/scena/hulanka madrycka”). Ruch ten mocno wpłynął na muzykę, rozwijały się wszelkie gatunki muzyczne, a niektóre piosenki do dziś przetrwały jako hymny pokoleniowe.
“Hoy no me puedo levantar”
“Nie mogę dzisiaj wstać”... Kto z nas nie zna tego uczucia? ;) To piosenka wykonana przez jeden z najpopularniejszych zespołów popowych z Hiszpanii w latach 80. i 90. - Mecano. Została wydana w roku 1981. Wokalistką zespołu była madrycka piosenkarka Ana Torroja.
Ten utwór w wykonaniu hiszpańskiej aktorki i piosenkarki Kimberley Tell:
A jeśli chcecie poznać więcej piosenek z lat 80., które powstały w czasie movidy, to zaglądnijcie tutaj:
https://www.timeout.es/madrid/es/musica/mejores-canciones-de-la-movida-madrilenya
“Te Dejo Madrid”
Czy Wy także uwielbiacie Shakirę? :) Utwór “Te Dejo Madrid” pochodzi z piątego studyjnego albumu wydanego przez Shakirę w 2001 roku - “Laundry Service”. Shakira śpiewa o tym, że rzuca Madryt, ale tekst skłania do głębszej interpretacji. Jednak to już pozostawiamy Wam.
Sylwia Bezwierchna
Komentarze
Prześlij komentarz